زلزله به زبان ساده

در حال حاضر دو نظریه برای علت وقوع زلزله وجود دارد. یکی از این نظریه ها کاملا پذیرفته شده است و دانشمندان با کمک آزمایشات پیشرفته، این نظریه را اثبات کرده اند. بررسی این نظریه، مشهور به "بوب کویک" یا ممه لرزان را می توان در ویدیو زیر مشاهده کرد. البته نتیجه بررسی ها نشان داد که ممه های این خانم های آمریکایی قدرت چندانی برای ایجاد زلزله ندارد و تنها یک جفت ممه آریایی است که می تواند زلزله های هفت- هشت ریشتری ایجاد کند. و به همین دلیل حجاب بر خواهران ایرانی بسیار واجب است.

اما نظریه دوم، که بیشتر شبیه جک است و دانشمندان تنها از روی بغض و کینه ای که با دینداران و خداشناسان دارند، این نظریه را ایجاد کرده اند و می خواستند یک چیزی گفته باشند.

نظریه تکتونیک

دانشمندان کره زمین را به بخش های مختلفی تقسیم می کنند، یک چیزی توی مایه های کیک های لایه لایه. ولی بخش های مختلف زمین به صورت کره های توخالی هستند. شکل زیر را ببینید.

 لایه رویی زمین که ما رویش زندگی می کنیم، پوسته زمین نامیده می شود و بخش ناقابلی از حجم کره زمین را شکل می دهد. لایه دوم گوشته زمین است و این لایه از مواد مذاب تشکیل شده است. به سادگی می توان مشاهده کرد که یک آتشفشان چیزی جز یک سوراخ در پوسته زمین نیست و مواد مذاب از این سوراخ به سطح زمین می آیند. 

 

پوسته زمین تکه تکه است مثل توپ چهل تیکه. با این تفاوت که این لایه ها حرکت می کنند و برای حرکت کردن به همدیگر فشار می آورند. در بخش هایی از سطح کره زمین (کف دریاها و اقیانوسها) لایه های جدید درست می شود. نقشه زیر این مکان ها را با خط های قرمز نشان می دهد. 

 

هر آدم عاقلی سریع می پرسد که خوب این لایه های جدید که درست می شود، لایه های قدیمی چی می شوند؟ برای لایه های قدیمی دو اتفاق می افتند 1- چین می خورند و چروک می شوند. و از نتیجه این چین خوردگی کوهها درست می شوند. 2- به زیر لایه های دیگر می روند و ذوب شده و دوباره جزیی از گوشته زمین می شوند. یک نمونه خوب برای مورد دوم ژاپن است که لایه کف اقیانوس آرام به زیر لایه قاره آسیا می رود. به همین دلیل عمیق ترین نقطه زمین در این ناحیه دیده می شود. 

لایه های زمین بر اثر این تغییرات می شکنند و گسل ها را تشکیل می دهند. و شکل گرفتن گسل باعث می شود که لایه های زمین راحت تر بر روی هم حرکت کنند. البته وجود نفت در زیر زمین ممکن است باعث روغن کاری لایه ها شود و لایه ها آسان تر بر روی یکدیگر بلغزند ( :) ) ولی اصولا لایه های زمین در محل گسل ها خیلی هم راحت حرکت نمی کنند. در واقع بیشتر وقت ها ثابت هستند و در یکدیگر قفل می شوند. بعد از اینکه لایه ها در هم گیر کردند به خاطر فشار لایه های اطراف مثل فنر فشرده می شوند و یا کش می آیند. در نهایت این کش آمدن یا فشرده شدن آنقدر زیاد می شود که لایه ها ناگهان حرکت می کنند.  به عبارت دیگر به جای اینکه دائم در حال حرکت باشند فقط بعضی مواقع یکدفه می جهند. این حرکت ناگهانی باعث می شود که ما و هر چی دیگه روی زمین هست بلرزیم و ممکن است به گا برویم (که شهری است از توابع استان قزوین). والبته لایه های کناری هم ممکن است تکان بخورند و گسل های آنها هم فعال شود. مثل یک پارتی که وقتی یک نفر کمرش را میلرزونه، بقیه هم شروع به لرزش می کنند. زلزله هم باعث زلزله های دیگر می شود که به آنها پس لرزه می گویند. و در نهایت به همین دلیل است که نزدیک گسل ها زلزله زیاد می آید. 

همینطور که مشاهده می کنید نظریه دوم در مورد زلزله (تکتونیک) بسیار بیخود است و اصلا به درد نمی خورد. به نظر من همان نظریه ممه لرزان جذاب تر و قابل فهم تر است.   
کرمکی

پی نوشت: این ویدیو هم در مورد آتشفشان جالب است.